HUKUK KÖŞESİ 4857 SAYILI İŞ KANUNU’NUN DEĞERLENDİRİLMESİ

Türk çalışma yaşamında yeni birçok kavramı ve müesseseyi de beraberinde getirmiştir.Önce ki 1475 Sayılı Yasa’nın kıdem tazminatını düzenleyen 14. maddesi dışında tümü uygulamadan kaldırılmış ve yerine 4857 Sayılı İş Kanunu ile çalışma yaşamımızda yeni bir dönem başlamıştır. Başta iş alt işverenliği (taşeron) düzenleyen 6. madde ile yardımcı işler ile asıl işin bir bölümünün alt işverene verilebilmesi,5.maddede ki eşit davranma ilkesi,6.maddede ki işyerinin veya bir bölümünün devri,7.maddede ki geçici iş ilişkisi,8.ve müteakip maddelerde ki iş türleri (BELİRLİ VE BELİRSİZ SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİ,KISMİ SÜRELİ VE TAM SÜRELİ İŞ SÖZLEŞMESİ,ÇAĞRI ÜZERİNE İŞ SÖZLEŞMESİ,) çalışanlar için ‘’iş güvencesi’’ hükümlerini düzenleyen 18.,20.,21. maddeleri olmak üzere pek çok yenilikler çalışma yaşamımıza girmiştir. Her geçen gün yapılan yeni düzenlemeler ve bu düzenlemelere ilişkin aykırılıklar halinde yaptırımları da beraberinde getirmektedir. Gerek şikayet üzerine,gerekse resen yapılan denetimlerde önemli idari para cezaları artık kaldırılamaz hal almıştır.Bu ağır yaptırımlarla karşılaşmamak için çok daha dikkatli,özen göstererek yükümlülüklerin yerine getirilmesi gerekmektedir.Aksi halde can yakabilecek cezalar kaçınılmaz olacaktır. 4857 SAYILI İŞ YASASINA GÖRE İŞVEREN İDARİ YÜKÜMLÜLÜKLERİ VE AYKIRILIKLAR HALİNDE CEZALAR Madde: 3 İŞYERİNİ BİLDİRME YÜKÜMLÜLÜĞÜ: Bir işyerini kuran,devralan veya çalışma konusunu kısmen veya tamamen değiştiren , işyerini kapatan işveren işyerinin unvan ve adresini ,çalıştırılan işçi sayısını ,çalışma konusunu işin başlama ve bitme gününü,kendi adını ve soyadını yahut ünvanını ,adresini varsa işveren vekili veya vekillerinin ad ve soyadlarını ve adreslerini bir ay içinde Bölge Çalışma Müdürlüğü’ne bildirmek zorundadır. Bu maddeye aykırılık halinde: Çalıştırılan her işçi için 15.226 T.L.para cezası verilir. Bu para cezasının kesinleşmesinden sonra bildirim yükümlülüğüne aykırılığın sürmesi halinde takip eden her ay için aynı miktar ceza uygulanır.(Madde : 98) Madde: 5 EŞİT DAVRANMA İLKESİ: İş ilişkisinde dil,ırk,cinsiyet siyasal düşünce,felsefi inanç,din ve mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayırım yapılamaz. İş türlerine göre çalışanlar arasında ayırım yapılamaz. Cinsiyet nedeni ile aynı iş için farklı ücret kararlaştırılamaz. Bu maddeye aykırılık halinde : Her işçi için 122 T.L.para cezası uygulanır.(Madde:99/a) Madde : 8 İŞ SÖZLEŞMESİ İş sözleşmesinin yazılı yapılmadığı hallerde işveren işçiye en geç 2 ay içinde genel ve özel çalışma koşullarını ,günlük ya da haftalık çalışma süresini temel ücreti ve varsa ücret eklerini ,ücret ödeme dönemini ,süresi belirli ise sözleşmenin süresini ,fesih halinde tarafların uyma zorunda olduğu hükümleri gösteren yazılı bir belge vermek zorundadırlar. Bu maddeye aykırılıkhalinde : İşveren veya işveren vekiline bu durumda ki her işçi için 122 T.L.para cezası verilir.(Madde : 99/b) Madde : 28 ÇALIŞMA BELGESİ İşten ayrılan işçiye işveren tarafından işinin çeşidinin ne olduğunu ve süresini gösteren belge verilir. Bu maddeye aykırılık halinde: İşveren veya işveren vekiline bu durumda ki her işçi için 122 T.L.para cezası verilir.(Madde : 99/c) Madde : 30 ÖZÜRLÜ,ESKİ HÜKÜMLÜ ve TERÖR MAĞDURU ÇALIŞTIRMA ZORUNLULUĞU: İşverenler 50 ve daha fazla işçi çalıştırdıklarında oranları bakanlar Kurulunca belirlenecek oranda özürlü,eski hükümlü ve terör mağduru çalıştırmakla yükümlüdürler. İşyeri işçisi iken sakatlanan,eski hükümlü ve terör mağduru olanlara öncelik tanınır. İşyerinde çalışmakta iken malülen ayrılmak zorunda kalıp da sonradan malüliyetleri ortadan kalkan işçileri işveren tercihen işe almak zorundadır. Bu maddeye aykırılık halinde: çalıştırılmayan her özürlü,eski hükümlü için çalıştırılmayan her ay için 1904 T.L.para cezası verilir.(Madde : 101) Madde : 32 ÜCRET VE ÜCRETİN ÖDENMESİ İşçinin ücreti en geç ayda bir ödenir. Bu maddeye aykırılık halinde yani işçinin ücret ile işçinin bu kanundan veya T.İ.S.’den doğan ücretinin süresi içinde kasten ödenmemesi veya eksik ödeyen,asgari ücreti işçiye ödemeyen veya noksan ödeyen bu durumda olan her işçi ve her ay için 139 T.L.para cezası verilir.(madde: 102/a) Madde: 37 ÜCRET HESAP PUSULASI İşveren işyerinde veya bankaya yaptığı ödemelerde işçiye ücret hesabını gösterir imzalı veya işyerinin özel işaretini taşıyan bir pusula vermek zorundadır. Bu maddeye aykırılık halinde : 139 T.L.para cezası verilir.(Madde :102/b) Madde : 41 FAZLA ÇALIŞMA ÜCRET Haftalık 45 saatlik çalışma süresinden fazla çalışma halinde her saat için %50 zamlı ücret ödenir. Tarafların kararlaştırdığı haftalık çalışma süresi 45 saatin altında ise kararlaştırılan saatten 45 saate kadar olan fazla süreli çalışmanın her saati için %25 zamlı ücret ödenir. Fazla çalışma ve fazla süreli çalışma için işçi isterse ücret yerine fazla çalışma saatleri için 1.5 saat,fazla süreli çalışmalar için 1.15 saat serbest zaman olarak kullanabilir. Fazla saatlerle çalışmak için işçinin onayının alınması gerekir. Fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda 270 saatten fazla olamaz. Bu maddeye aykırılık halinde yani fazla çalışmalara ilişkin ücreti ödemeyen,işçiye hak ettiği serbest zamanı 6 ay içinde kullandırmayan,fazla saatlerde yapılacak çalışmalar için işçinin onayını almayan işveren veya işveren vekiline bu durumda olan her işçi için 504 T.L.para cezası verilir.(madde . 102/c) Madde : 56 YILLIK ÜCRETLİ İZİN Yıllık ücretli izin işveren tarafından bölünemez.53 maddede gösterilen süreler için işveren tarafından sürekli verilmesi zorunludur.tarafların anlaşması ile bir bölümü 10 günden aşağı olmamak üzere en çok üçe bölünebilir. İşveren tarafından yıl içinde verilmiş bulunan ücretli veya ücretsiz izinler veya dinlenme ve hastalık izinleri yıllık izne mahsup edilemez.Yıllık ücretli izin günlerinin hesabında izin süresine rastlayan ulusal bayram,hafta tatili ve genel tatil günleri izin süresinden sayılmaz. Yıllık izne ayrılan işçiler,izinlerini işyeri dışında geçirecek işçilere gidiş ve dönüşlerinde yolda geçecek süreleri karşılamak üzere işveren toplam 4 güne kadar ücretsiz izin vermek zorundadır. İşveren,işyerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izinlerini gösterir izin kayıt belgesi tutmak zorundadır. Bu maddeye aykırılık halinde : Bu durumda olan her işçi için 246 T.L.para cezası verilir.(Madde :103) Madde : 57 YILLIK İZİN ÜCRETİ İşveren yıllık ücretli iznini kullanan her işçiye yıllık izin dönemine ilişkin ücretini ilgili işçinin izne başlamasından önce peşin olarak ödemek veya avans olarak vermek zorundadır. Bu maddeye aykırılık halinde : Bu durumda olan her işçi için 246 T.L.para cezası verilir.(Madde : 103) Madde : 59 SÖZLEŞMENİN SONA ERMESİNDE İZİN ÜCRETİ İş sözleşmesinin,herhangi bir nedenle sona ermesi halinde işçinin hak kazanıp da kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücreti,sözleşmenin sona erdiği tarihte ki ücreti üzerinden kendisine veya hak sahiplerine ödenir. Bu maddeye aykırılık halinde : Bu durumda olan her işçi için 246 T.L.para cezası verilir.(Madde : 103) Madde : 60 İZİNLERE İLİŞKİN DÜZENLEMELER İzinlerin hangi dönemlerde kullanılacağı,izinlerin ne suretle ve kimler tarafından verilecek veya sıraya bağlı tutulacağı,yıllık iznin faydalı olması işveren tarafından alınması gereken tedbirler ve izinlerin kullanılması konusunda ki usuller ve işverence tutulması gereken kayıtları şekli yönetmelik esaslarına göre düzenlenir. Bu maddeye aykırılık halinde : Bu durumda olan her işçi için 246 T.L.para cezası verilir.(Madde : 103) Madde : 63 ÇALIŞMA SÜRESİ Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok 45 saattir.Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre,işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır. Tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi,işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine,günde 11 saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabilinir.Bu halde,2 aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi,normal haftalık çalışma süresini aşamaz.Denkleştirme süresi T.İ.S.ile 4 aya kadar artırılabilir. Bu maddeye aykırılık halinde : işveren veya işveren vekiline 1343 T.L.para cezası verilir.(madde: 104/1) Madde : 64 TELAFİ ÇALIŞMASI Telafi çalışmaları,günlük en çok çalışma süresini aşmamak koşulu ile günde 3 saatten fazla olamaz.tatil günlerinde telafi çalışması yaptırılmaz. Bu maddeye aykırılık halinde : Bu durumda olan her işçi için 246 T.L.para cezası verilir. (Madde : 103) Madde : 68 ARA DİNLENMESİGünlük çalışma süresinin ortalama bir zamanında o yerin gelenekleri ve işin gereğine göre ayarlanmak sureti ile işçilere, a) 4 saat veya daha kısa süreli işlerde 15 dakika, b) 4 saatten fazla ve 7.5 saate kadar (7.5 saat dahil) süreli işlerde yarım saat, c) 7.5 saatten fazla süreli işlerde 1 saat, Ara dinlenmesi verilir. Bu dinlenme süreleri en az olup aralıksız verilir. Ara dinlenmeleri çalışma süresinden sayılmaz. Bu maddeye aykırılık halinde : işveren veya işveren vekiline 1343 T.L.para cezası verilir.(madde : 104/1) Madde : 69 GECE SÜRESİ VE GECE ÇALIŞMALARI İşçilerin gece çalışmaları 7.5 saati geçemez. Gece çalıştırılacak işçilerin sağlık durumlarının gece çalışmasına uygun olduğu,işe başlamadan önce alınacak sağlık raporu ile belgelenir. Gece çalıştırılan işçiler en geç 2 yılda bir defa işveren tarafından periyodik sağlık kontrolünden geçirilirler.işçilerinin sağlık kontrollerinin masrafları işveren tarafından karşılanır. Gece çalışması nedeni ile sağlığının bozulduğunu raporla belgeleyen işçiye işveren,mümkünse gündüz postasında durumuna uygun bir iş verir. İşveren gece postalarında çalıştırılacak işçilerin listelerini ve işçiler için işe başlamadan önce alınan ve periyodik sağlık raporlarının bir nüshasını ilgili bölge müdürlüğüne vermekle yükümlüdür. Postası değiştirilecek işçi kesintisiz en az 11 saat dinlendirilmeden diğer postada çalıştırılamaz. Bu maddeye aykırılık halinde : işveren veya işveren vekiline 1343 T.L.para cezası verilir.(Madde : 104/1) Madde : 75 İŞÇİ ÖZLÜK DOSYASI İşveren çalıştırdığı her işçi için bir özlük dosyası düzenler.İşveren bu dosyada,işçinin kimlik bilgil Bu maddeye aykırılık halinde : işveren veya işveren vekiline 1343 T.L.para cezası verilir.(Madde:104/1) İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ KANUNU’NUN DEĞERLENDİRİLMESİ Çalışma yaşamının en önemli bölümü olan ‘’İş Sağlığı ve Güvenliği’’ bu güne kadar değişik tüzük ve yönetmeliklerle ve İş Kanununda ki yetersiz düzenlenmelerle bu güne kadar gelmiş iken ,Türk çalışma yaşamında ‘’İŞ SAĞLIĞI ve GÜVENLİĞİ’’ ilk defa 6331 Sayılı Yasa ile düzenlenerek önemli bir boşluğu doldurmuştur. ‘’Çalışma yaşamının en önemli bölümü’’ tanımlamasının abartılı olmadığı kabul edilmelidir.Zira ,ülkemizde her yıl yaklaşık 1200 çalışan iş kazalarında ölmekte,47000 çalışan iş kazalarında yaralanmakta ve yılda 83000 iş kazası olmaktadır.Bu veriler resmi veriler olup kayıt dışı çalışmanın olduğu (Önemli bir kayıt dışı ve sigortasız çalıştırma olduğu bilinen bir gerçektir)işyerlerindeki kazalar bu verilere dahil değildir. İş kazalarının başta ölüm,bedeni zararlar ve geçici iş göremezlikler nedeni ile işverenlere önemli iş gücü kaybı getirirken,beraberinde maddi ve manevi zararları da doğurmaktadır. İş kazasının olduğu işyerlerinde ki çalışanlar ,gördükleri iş kazaları nedeni kazaya uğrayan arkadaşlarının ve yakınlarının acılarına ortak olurken, iş kazası endişesi ile ruh halleri ve motivasyonları bozulmakta,verimleri düşmektedir.İşte bütün bu olumsuzlukların en aza indirilmesi için her işyerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile İş sağlığı ve Güvenliği’ne ilişkin tüzük ve yönetmeliklere harfiyen uyulması ile yükümlülüklerin yerine getirilmesinde büyük yarar olacaktır. Şurasını önemle belirtmek isterim ki;bu kurallara uymak çok zor değildir.Yeter ki bu bilinç ve inançta olunsun.